Uykuda Diş Gıcırdatma Neden Olur, Nasıl Önlenir?

Diş gıcırdatması, hem uyanıkken (uyanıklık bruksizmi) hem de uykuda (uyku bruksizmi) ortaya çıkabilir. Uyanıkken oluşan bruksizm genellikle konsantrasyon, stres, öfke, kaygı veya alışkanlık nedeniyle görülen bilinçli olmayan bir davranıştır. Çocuklarda duygusal stres kaynaklı ortaya çıkabilen bu durum yetişkinlik döneminde de devam edebilir. Uyku bruksizmi ise tamamen istemsiz ve genellikle uykuyla ilişkili çiğneme aktivitesi olarak kabul edilir. Bu durumda gündüz saatlerinde herhangi bir diş sıkma, gıcırdatma davranışı görülmeksizin yalnızca gece uykusunda istemsiz çene hareketleri söz konusudur. Çoğu birey, bu durumu kendisi fark etmez. Uyurken diş gıcırdatma sorunu kişinin aynı odada uyuduğu eşi veya ebeveynleri tarafından fark edilebilir veya kişi sabah uyandığında ağız ve çenesinde ağrı, yorgunluk hissedebilir. (2, 3)

Diş gıcırdatma uykuda veya uyanıklık sürecinde farklı nedenlerden kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Kişi, uyanık ve bilinci yerinde iken aşırı odaklanma, yoğun stres, öfke, kaygı gibi nedenler dişlerini istemsizce gıcırdatabilir veya gıcırdatma yalnızca bir alışkanlıktan ibaret olabilir. Uykuda ise durum biraz daha farklıdır ve tamamen istemsiz bir çiğneme hareketi görülür. Uyku bruksizmi, bir uyku bozukluğu olarak da kabul edilebilir. Stres veya yaşam tarzına ilişkin durumların haricinde çeşitli tıbbi nedenlere bağlı olarak da gelişebilir. (2)

Hem diş sıkma hem de diş gıcırdatma durumu, yalnızca gece uyanıklıkta görülüyorsa uyku bruksizmi olarak adlandırılır. Bu sorun, çene kaslarının istemsizce hareket etmesinden kaynaklanan, uykuyla ilişkili bir hareket bozukluğudur. Uykuda diş gıcırdatma sebebi tam olarak bilinmese de, beyin ve kalp aktivitesindeki artış gibi merkezi sinir sistemi faktörlerinin bruksizm nöbetlerini tetiklemede önemli bir rol oynadığı düşünülür. Bunun haricinde yukarıda belirtildiği gibi psikolojik durumdan kullanılan ilaçlara ve tıbbi duruma kadar pek çok risk faktörü de uyurken diş gıcırdatma sorunu ile ilişkili olabilir. (5)

Uyurken diş gıcırdatma çoğu zaman aynı yatağın paylaşıldığı bir kişi tarafından fark edilir. Ayrıca diş hekimleri de standart bir muayene sırasında uyku bruksizminin etkilerini görebilir ve durumu tespit edebilir. Uyurken diş gıcırdatma belirtileri şunları içerebilir: (2)

• Eşinizi veya aynı odayı paylaştığınız bireyleri uyandırabilecek kadar yüksek sesli diş gıcırdatma veya sıkma

• Uyurken ağızda bir şey çiğneme benzeri hareketler

• Gıcırdatmaya bağlı olarak dişlerde oluşan düzleşme, kırılma, çatlama veya sallanma gibi hasarlar

• Sabahları ağız, çene ve dişlerde yorgunluk hissi, gergin çene kasları, çene, boyun ve yüz bölgesinde ağrı, hassasiyet sorunları

• Diş minesinin aşınması sonucunda dişlerin iç katmanları olan dentin tabakasının açığa çıkması ve buna bağlı diş hassasiyeti

• Baş ağrısı

• Gerçekte kulakla ilgili bir sorun olmamasına rağmen kulak bölgesinde yoğunlaşan ağrı ve rahatsızlık

• Çenenin tam açılıp kapanmaması, kilitlenmesi, çene hareketleri sırasında takırdama veya kütleme tarzı sesler duyulması gibi çene eklemi sorunları

Uyku bruksizmini tamamen ortadan kaldıracak tek bir tedavi olmamakla birlikte, belirtileri hafifletmek ve dişlerde oluşabilecek kalıcı hasarı sınırlamak için çeşitli yöntemler mevcuttur. Tedavi planlaması kişinin tıbbi öyküsü ve bruksizm kaynaklı dişlerde oluşan hasar gibi sorunlar göz önünde bulundurularak yapılır. (4)

Doğrudan bruksizmin veya diş gıcırdatma sorununun neden olabileceği diş problemlerinin önüne geçmek adına diş hekimleri tarafından uygulanan bazı tedaviler mevcuttur. En yaygın tedavi uygulamaları şu şekildedir: (2) (4) (6)

• Ağız Koruyucular ve Splintler (Gece Plakları): Genellikle akrilik reçineden özel olarak hazırlanan ağız koruyucusu veya gece plağı, üst ve alt dişleri birbirinden ayırarak gıcırdatma ve sıkma kuvvetinin neden olabileceği hasarı önlemeye yardımcı olur. Bruksizmin kendisini durdurmasa da, dişleri koruma açısından oldukça etkilidir. 

• Dental Düzeltmeler: Şiddetli diş aşınması nedeniyle hassasiyet veya çiğneme sorunları yaşamaya başlayan kişilerde, diş hekimi dişlerin çiğneme yüzeylerini yeniden şekillendirebilir veya hasarı onarmak için dental düzeltme uygulamaları yapabilir.

• İlaç Tedavisi: Çoğu ilaç bruksizmi gidermede çok etkili olmamakla birlikte, bazı durumlarda hekimler kısa süreliğine uyku öncesi kas gevşeticiler reçete edebilir. Stres ve anksiyete durumunda ise uzman hekim önerisi dahilinde psikiyatrik ilaçlardan yararlanmak mümkündür. 

• Botoks Enjeksiyonları: Şiddetli bruksizm vakalarında, çiğneme kaslarına yapılan botoks enjeksiyonları fayda sağlayabilir. Bu enjeksiyonlar kasları geçici olarak gevşeterek gıcırdatma kuvvetini ve kas ağrısını azaltabilir.

• Biyo-geribildirim (Biofeedback): Özellikle gündüz bruksizmi için kullanılan bu teknik, çene kası aktivitesini izleyen elektronik bir araç yardımıyla uygulanır. Söz konusu araç, kişiye aşırı kas etkinliği olduğunda sinyal vererek davranışını değiştirmeyi öğretir.

Doğrudan bruksizmin veya diş gıcırdatma sorununun neden olabileceği diş problemlerinin önüne geçmek adına diş hekimleri tarafından uygulanan bazı tedaviler mevcuttur. En yaygın tedavi uygulamaları şu şekildedir: (2) (4) (6)

• Ağız Koruyucular ve Splintler (Gece Plakları): Genellikle akrilik reçineden özel olarak hazırlanan ağız koruyucusu veya gece plağı, üst ve alt dişleri birbirinden ayırarak gıcırdatma ve sıkma kuvvetinin neden olabileceği hasarı önlemeye yardımcı olur. Bruksizmin kendisini durdurmasa da, dişleri koruma açısından oldukça etkilidir. 

• Dental Düzeltmeler: Şiddetli diş aşınması nedeniyle hassasiyet veya çiğneme sorunları yaşamaya başlayan kişilerde, diş hekimi dişlerin çiğneme yüzeylerini yeniden şekillendirebilir veya hasarı onarmak için dental düzeltme uygulamaları yapabilir.

• İlaç Tedavisi: Çoğu ilaç bruksizmi gidermede çok etkili olmamakla birlikte, bazı durumlarda hekimler kısa süreliğine uyku öncesi kas gevşeticiler reçete edebilir. Stres ve anksiyete durumunda ise uzman hekim önerisi dahilinde psikiyatrik ilaçlardan yararlanmak mümkündür. 

• Botoks Enjeksiyonları: Şiddetli bruksizm vakalarında, çiğneme kaslarına yapılan botoks enjeksiyonları fayda sağlayabilir. Bu enjeksiyonlar kasları geçici olarak gevşeterek gıcırdatma kuvvetini ve kas ağrısını azaltabilir.

• Biyo-geribildirim (Biofeedback): Özellikle gündüz bruksizmi için kullanılan bu teknik, çene kası aktivitesini izleyen elektronik bir araç yardımıyla uygulanır. Söz konusu araç, kişiye aşırı kas etkinliği olduğunda sinyal vererek davranışını değiştirmeyi öğretir.

1. https://www.sleepfoundation.org/bruxism - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bruxism/symptoms-causes/syc-20356095 - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22814694/ - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/10955-teeth-grinding-bruxism - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

5. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5026093/ - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

6. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/bruxism - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025

7. https://www.webmd.com/oral-health/teeth-grinding-bruxism - Son Erişim Tarihi: 30.09.2025