สิ่งสำคัญคือการเริ่มต้นดูแลรักษาสุขภาพช่องปากตั้งแต่ยังเด็ก เพราะการเรียนรู้สุขอนามัยช่องปากที่ดีจนเป็นนิสัยตั้งแต่อายุยังน้อยจะส่งผลให้มีสุขภาพช่องปากที่ดีในระยะยาว ผู้ปกครองสามารถสอนวิธีการแปรงฟันและขัดฟันให้ลูกโดยปฏิบัติตามขั้นตอนต่อไปนี้
เมื่อไรจึงจะเริ่มแปรงฟัน
สุขภาพช่องปากที่ดีควรเริ่มต้นตั้งแต่วัยทารก โดยการทำความสะอาดทันทีหลังการดูดนมแต่ละครั้ง วิธีคือประคองศีรษะเด็กไว้ด้วยมือข้างหนึ่ง ในขณะที่ใช้มืออีกข้างเช็ดปากเด็กด้วยผ้าก๊อซสะอาดชุบน้ำ ผ้าเปียก หรือผ้าเช็ดฟัน ส่วนการแปรงฟันให้เริ่มได้ตั้งแต่ที่มีฟันซี่แรกขึ้น
เทคนิคการแปรงฟันทั่วๆ ไป
- เลือกแปรงสีฟันขนนุ่มที่มีขนาดเหมาะสมกับวัย ถ้าต้องการใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ก่อนเด็กจะอายุครบหนึ่งปี ควรปรึกษาทันตแพทย์หรือกุมารแพทย์ก่อน
- ในเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี ให้ป้ายยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์ในปริมาณเล็กกว่าขนาดเมล็ดถั่ว และในเด็กอายุ 2-5 ปี ให้ใช้ขนาดเท่าเมล็ดถั่ว ผู้ปกครองควรแปรงฟันให้เด็กเล็กในห้องน้ำ ขณะเดียวกันผู้ปกครองก็แปรงเป็นตัวอย่างให้เด็กดูด้วย
- ส่วนเด็กอายุ 6-8 ปี ที่สามารถแปรงฟันด้วยตนเองได้แล้ว ผู้ปกครองควรตรวจดูความสะอาดของฟันเด็กอีกครั้ง เพื่อให้แน่ใจว่าเด็กแปรงฟันได้สะอาดดีทั่วทั้งช่องปาก
- ควรกระตุ้นให้เด็กแปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้ง คือตอนเช้าและก่อนนอน ด้วยแปรงสีฟันขนนุ่ม -
- แปรงสีฟันไฟฟ้าสามารถใช้ขัดแผ่นคราบเหนียวๆ ที่เรียกว่าคราบจุลินทรีย์ออกจากฟันและเหงือกได้อย่างนุ่มนวลเช่นกัน
- แปรงสีฟันของเด็กควรเปลี่ยนใหม่ทุกๆ 3 เดือน หรือเร็วขึ้นเมื่อขนแปรงเริ่มเสียหรือหลุดออก นอกจากนี้ ควรเปลี่ยนแปรงสีฟันหลังจากเป็นหวัดหรือไข้หวัดใหญ่ เพื่อหลีกเลี่ยงการนำเชื้อปัญหากลับเข้าสู่ร่างกายอีกครั้ง
- เด็กวัยหัดเดิน (อายุน้อยกว่า 2 ปี) ควรบ้วนยาสีฟันออกเท่าที่จะทำได้หลังจากแปรงฟันโดยมีผู้ปกครองชี้แนะ เนื่องจากเป็นวัยที่กำลังเรียนรู้การบ้วน ส่วนเด็กปฐมวัย (อายุ 2-5 ปี) ที่เริ่มใช้ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ อนุญาตให้กลั้วน้ำปริมาณน้อยๆ ได้หลังจากแปรงฟัน แต่อย่ากลั้วมากเพื่อให้ฟลูออไรด์ยังคงอยู่ภายในช่องปากช่วยให้เคลือบฟันแข็งแรงและป้องกันฟันผุ
วิธีการแปรงฟันและขัดฟัน
เนื่องจากเด็กอาจยังไม่รู้วิธีการแปรงฟันที่เหมาะสมกับฟันของตนเอง ผู้ปกครองจึงควรให้ความช่วยเหลือ ด้วยการสอนวิธีแปรงฟันและขัดฟันให้เด็กตามขั้นตอนดังนี้
แปรงฟันอย่างไร
- ขั้นที่ 1: วางแปรงสีฟันขนนุ่มทำมุม 45 องศาบริเวณรอยต่อระหว่างเหงือกและฟัน
- ขั้นที่ 2: ขยับแปรงสีฟันไปมาในช่วงสั้นๆ เบาๆ ตามแนวฟันและเหงือก แล้วปัดลง (ฟันบน) และปัดขึ้น (ฟันล่าง)
- ขั้นที่ 3: ทำเช่นนี้กับฟันบนและฟันล่าง ทั้งด้านในและด้านนอกจนครบทุกซี่
- ขั้นที่ 4: แปรงลิ้นเพื่อกำจัดแบคทีเรียบนลิ้น
เมื่อไรเด็กควรจะขัดฟัน
เด็กควรเริ่ม ขัดฟัน เมื่อมีฟันขึ้นติดกัน ให้ขัดฟันอย่างน้อยวันละครั้ง เพื่อขจัดคราบจุลินทรีย์และเศษอาหารที่ติดอยู่ระหว่างซี่ฟันออก เพราะคราบเหล่านี้ส่งผลก่อให้เกิดปัญหาเหงือก ฟันผุ และมีกลิ่นปากได้ -
ขัดฟันอย่างไร
- ขั้นที่ 1: จับไหมขัดฟันช่วงสั้นๆ ด้วยนิ้วชี้และนิ้วโป้ง ม้วนปลายไหมแต่ละด้านเข้ากับแต่ละนิ้วเพื่อให้ควบคุมไหมได้ดีขึ้น ค่อยเลื่อนไหมเข้าซอกฟันอย่างนุ่มนวลเพื่อป้องกันไหมบาดเหงือก
- ขั้นที่ 2: จับไหมโอบด้านข้างฟันเป็นรูปตัว 'C' ทีละด้านแล้วเลื่อนไหมขึ้นและลงเบาๆ ตามด้านข้างฟันและขอบเหงือก
- ขั้นที่ 3: ใช้ไหมส่วนใหม่เมื่อทำความสะอาดฟันแต่ละซี่ เพื่อหลีกเลี่ยงการนำอาหารและคราบจุลินทรีย์กลับเข้าไปบริเวณฟันที่ขัดสะอาดแล้ว
- ขั้นที่ 4: อุปกรณ์เสริม เช่น แปรงซอกฟัน สามารถนำมาใช้ทำความสะอาดช่องว่างระหว่างฟันได้ (ถ้ามี)
สิ่งที่ควรทำอย่างต่อเนื่อง
ควรไปพบทันตแพทย์เป็นประจำทุก 6 เดือนภายหลังจากฟันซี่แรกขึ้นหรือเด็กอายุครบ 1 ปี ควรสอนวิธีการดูแลช่องปากให้เด็กตั้งแต่อายุยังน้อยจนติดเป็นนิสัยถึงวัยผู้ใหญ่ เริ่มจากการสอนวิธีการแปรงฟันและขัดฟันที่ถูกต้องเหมาะสมคือสิ่งสำคัญที่จะพัฒนาให้เกิดสุขอนามัยช่องปากที่ดีตลอดไป
